Çocukluğumdan bu yana futbolla pek ilgim yoktur. Futbol takımlarının ne yaptığı, hangi takımın kimi transfer ettiği ya da 90 dakikalık bir futbol maçından sonra saatlerce yorumların yapıldığı futbol programları çok da ilgimi çekmez. Aslında takım da tutmak istemezdim ama sevgili oğlumun Galatasaray Futbol Takımı’nı tutması ve benden de tutmamı istemesi sebebiyle “Hangi takımı tutuyorsun?” sorusuyla karşılaştığımda “Galatasaraylıyım,” cevabını veririm. Ama hepsi odur. Yoksa Galatarasay’ın ne şu andaki oyuncularını tanırım, ne hangi takımla maçı olduğunu bilirim, ne de şu anda ligde kaçıncı sırada olduğundan haberim vardır.

Ancak futboldan düşünce ve ilgi olarak uzak olmama rağmen millî takımın maçları olursa izlemeye çalışırım ve bir de dört yılda bir yapılan Dünya Kupası maçlarını kaçırmam. Dünya Kupası’nda ülkelerin seçme ve ünlü oyuncularından oluşan takımlarını ve maçlarını izlemek bana zevk verir.

Dünya Kupası denilince de; çocukluğumun şekillenmeye başladığı ve gençliğe yeni yeni adım attığım dönemler olan 1982, 1986 ve 1990 Dünya Kupası maçları aklıma gelir. Belki de her güzel şeyi çocukluk ve gençlik dönemimde yaşadığıma inandığım için de, o dönemlerdeki Dünya Kupası turnuvalarının tadının daha bir başka, daha bir güzel olduğunu düşünürüm. Böyle düşünmemdeki en önemli sebeplerden biri de kesinlikle, 1986 ve 1990 Dünya Kupası maçlarında oynayan Arjantin Millî Takımı’nın 10 numaralı oyuncusu Diego Armando Maradona’dır. Elbette o dönemlerde (özellikle 1982 ve 1986 Dünya Kupası turnuvalarında) İtalya Millî Takımı’nda oynayan Dino Zoff, Franco Baresi, Paolo Rossi, Giuseppe Baresi; Polonya Millî Takımı’nda oynayan Zbigniew Boniek, Grzegorz Lato; (Batı) Almanya Millî Takımı’nda oynayan Harald Schumacher, Hans-Peter Briegel, Paul Breitner, Pierre Littbarski, Karl-Heinz Rummenigge; Arjantin Millî Takımı’nda oynayan Mario Kempes, Jorge Valdano, Jorge Burruchaga; Belçika Millî Takımı’nda oynayan Jean-Marie Pfaff; Fransa Millî Takımı’nda oynayan Michel Platini; Brezilya Millî Takımı’nda oynayan Socrates, Serginho, Zico, Falcao ve İngiltere Millî Takımı’nda oynayan Gary Lineker gibi adını sıkça duyduğumuz ve dünyaca ünlü başka futbolcular da vardı ve onların oyununu izlemek de zevk veriyordu. Ancak Maradona gerçekten bir başkaydı. Bir futbol dehası olmanın yanında sanki topla dans eden bir baletti. Şimdi televizyonlardan o zamanlar canlı izlediğim Maradona’nın Dünya Kupası maçlarını düşünüyorum da; sahadayken sadece futbol oynamıyor, topla sevişiyordu adeta. Koşuyor, mücadele ediyor, çalım atıyor, rakipten topu alıyor, sahayı boydan boya geçiyor ve çoğunlukla da golünü atıyordu. Onun oynadığı maçlar televizyonda yayınlandıktan sonra mahallenin çocuklarıyla sokağa inip her birimiz kendimizi Maradona yerine koyuyor ve unutulmaz sokak maçları yapıyorduk. Benim çocukluğumda birçok arkadaşımın ve ülke çapında sayısız çocuğun futbolu sevmesine ve hayatını belki de futbolla yönlendirmesine sebep olmuştu Maradona. Onun Dünya Kupası maçlarını, gollerini, oyununu, performansını, hatta 1986 Dünya Kupası’nda İngiltere’ye elle attığı meşhur golü ve hemen bu golün üç dakika sonrasında da sahayı hızla geçip beş kişiyi çalımlayarak attığı (ve “Yüzyılın Golü” seçilen) o muhteşem golü canlı ve eşzamanlı olarak televizyondan izleyebildiğim için kendimi hep şanslı hissettim.

Kısacası Maradona bizim dönemin çocukları, gençleri, büyükleri için muhteşem bir futbolcuydu. Kendisi de ben doğmadan çok önce yerel ligde oynamış profesyonel bir futbolcu olan rahmetli dedemin anlatımlarından ve okuyup dinlediklerimden dolayı Brezilyalı ünlü ve büyük futbolcu Pele’yi de tanıyor ve onun da çok muhteşem bir futbolcu olduğunu biliyordum. Ancak Pele’yle çağdaş olmamam ve onun maçlarını (en azından canlı olarak, o coşkuyu yaşayarak) izleyememiş olmam sebebiyle Maradona kafamda biraz daha fazla yer etmişti. Nitekim Maradona’nın bir dönem Pele’nin varisi olarak gösterilmesi ve Pele’nin Maradona hakkında söylemiş olduğu güzel sözler bu düşüncemde çok da haksız olmadığımı gösteriyordu. O günden bu yana da Pele’nin mi yoksa Maradona’nın mı daha iyi futbolcu olduğu bildiğim kadarıyla spor çevrelerince ve insanların futbol sohbetlerinde hâlâ tartışılmaya devam ediyor. Ancak her ne kadar Maradona’nın daha sonraları Pele’yle söz düellosuna girmesi, özellikle 2000 yılında FIFA tarafından Pele ile birlikte yüzyılın futbolcusu seçilmesi üzerine ödül töreninde kendi ödülünü aldıktan sonra Pele’nin ödülünü almasını beklemeden salondan ayrılması ve kendisiyle yapılan röportajda bunun nedenini “Çünkü dünyanın en iyisi benim!” şeklinde açıklaması, kibirli tavırları, kendini uyuşturucu ve kadınlarla yıpratması gibi sebeplerle; gönlüm daha alçak gönüllü, hoşgörülü ve ılımlı bir futbolcu olması sebebiyle biraz daha Pele’den yana kaymış durumdaysa da; Maradona aklımda ve gönlümde (daha sonraları giderek daha da sıkıntılı hâle gelen özel hayatıyla değil de) 1984 – 1991 yılları arasında oynadığı o harika futbolla ve muhteşem başarılarıyla kalacak.

Çevirisini yaptığım bu belgeselde de ifade edildiği gibi: “Futbolcu Maradona bitti ve yaşamaya devam eden tek şey onun efsanesi olacak!”

Orijinal İsmi: Diego Maradona
Türü: Belgesel, Biyografi, Spor
Ülkesi: İngiltere
Dili: İtalyanca, İspanyolca, İngilizce
Yapım Yılı: 2019
Vizyon Tarihi: 05 Eylül 2019 (Almanya)
Süresi: 2 saat 4 dakika 19 saniye
Yapımcı(lar):Raquel Alvarez, Julian Bird, Lina Caicedo, Will Clarke,
James Gay-Rees, Fiammetta Luino, Paul Martin, George Pank, Bil Bungay
Yönetmen: Asif Kapadia
Müzik: Antonio Pinto
Oyuncular: Diego Armando Maradona, Pelé, Claudia Villafañe, Cristiana Sinagra

Futbolcu olarak asi, inatçı, hırslı, mücadeleci, kararlı, hileci, çevik... Özel hayatında ise bencil, çıkarcı, kibirli, uyuşturucu bağımlısı, kadın düşkünü... Bunlar Maradona’yı özetleyebilecek sıfatlardan bazıları. Hayatı mücadeleyle, kavgayla, sıkıntılarla, zevklerle ve pişmanlıklarla geçmiş bir futbolcu... Hem bir futbolcu hem bir insan olarak seveni de çok, sevmeyeni de... Hatasıyla, sevabıyla, yanlışlarıyla, pişmanlıklarıyla özel hayatının kendisine ait olduğunu düşündüğümden ve onu yargılamak için kendimi yeterli görmediğimden ben Maradona’yı sadece bir futbolcu olarak değerlendiriyorum ve zamanında futbol adına bize yaşattığı güzellikleri düşünerek kendisini seviyorum. Benim için Maradona hâlâ yaramaz, asi, uslanmaz bir çocuk. Özel hayatının futbolunu ve kariyerini kötü etkilediği, yıprattığı ve çoğu insanı kendisini daha çok izleme fırsatından yoksun bıraktığı bir gerçek olsa da; bir zamanlar futbol adına yaptıklarının uzun yıllar konuşulmaya ve tartışılmaya devam edeceğini düşünüyorum.

İşte, efsanevi Formula 1 pilotu Ayrton Senna’nın hayat hikâyesini anlatan “Senna” ve 27 yaşında yaşamını yitiren Grammy ödüllü sanatçı Amy Winehouse’un yaşamını derinlemesine inceleyen “Amy” belgeselleriyle dikkatleri üzerine çeken Britanyalı yönetmen Asif Kapadia da “Diego Maradona” isimli biyografik belgeselinde bu efsanevi futbolcunun yaşamını ve özellikle 1984 – 1991 yılları arasında Napoli takımındaki yükselişiyle, başarılarını odak noktasına alarak, Maradona’nın özel hayatını, kişiliğini, hayal kırıklıklarını, pişmanlıklarını ve ilişkilerini de gözler önüne seriyor.

Asif Kapadia’nın bu belgeselinde Maradona’yı anlatırken olabildiğince objektif, hatta acımasız davrandığını düşünüyorum. Zira Maradona’nın uyuşturucu alışkanlığını giderek arttırdığı ve mafyayla (belki de zorunlu olarak) sıkı ilişkiler kurduğu Napoli yıllarını neredeyse en ufak ayrıntılara bile inerek, çeşitli belgeleri, fotoğrafları toplayarak, konuyla ilgisi olan hemen herkesle yapılan röportajları belgesele aktararak anlatmış Asif Kapadia. Bu açıdan da önemli bir belgesel / biyografi olduğunu söylemek mümkün.

Genel olarak Maradona’yla ilgili arşiv görüntülerinin kullanıldığı bir belgesel olan “Diego Maradona” benim açımdan duygusal, hüzünlü ve arka planda mesaj veren yapısıyla da dikkat çekiyor. Maradona’nın zor geçen çocukluğunun futboluna etkileri, özel hayatında sergilediği bazı davranışların sebepleri, şöhretle birlikte gelen ilişkilerinin ve tavırlarının kökeni, belgeselde hem onun hakkında konuşanların hem de kendisinin söylediklerinin satır aralarında vurgulanıyor ve bu da (bana göre) bu belgeseli akıcı ve meraklı bir hikâyeye dönüştürüyor.

Sonuç olarak; sıkılmadan ve merakla izlediğim bir belgesel oldu 2019 yılı yapımı “Diego Maradona”. Belki benim sevmemde çocukluğumdaki Maradona etkisinin de rolü olmuştur, ama birçok insanın da Diego Armando Maradona hakkındaki bu belgeseli severek izleyebileceğini düşünüyorum.

Filmin Sürümü: Diego.Maradona.2019.1080p.BluRay.x264-[YTS.LT]
Boyutu: 1,93 GB
FPS Değeri: 25
Çözünürlük: 1920 x 1072
Bit Değeri: 127 Kbps
Süresi: 02:04:19

NOT: Çeviriyi aynı zamanda 2,48 GB'lık, 23,976 FPS'lik ve 2 saat 10 dakika 36 saniyelik "Diego.Maradona.2019.1080p.WEBRip.x264-RARBG" sürümüne de senkronlamaktayım. Bu sürümün yaklaşık ilk bir dakikasında ("Diego.Maradona.2019.1080p.BluRay.x264-[YTS.LT]" sürümünden farklı olarak) bir tanıtım jeneriği olduğundan ve bu tanıtımda da (çok az da olsa) alt yazılar bulunduğundan, söz konusu tanıtım kısmının çevirisini de yapmaktayım. Bu nedenle iki sürüm (ve alt yazıları) arasında hem satır sayısı hem de metin ifadeleri bakımından çok az bir fark bulunmaktadır. ("Diego.Maradona.2019.1080p.WEBRip.x264-RARBG" sürümüyle uyumlu alt yazının satır sayısı "Diego.Maradona.2019.1080p.BluRay.x264-[YTS.LT]" sürümüyle uyumlu alt yazının satır sayısından 18 satır daha fazladır.)

Çeviri bitiminde hem "Diego.Maradona.2019.1080p.WEBRip.x264-RARBG" hem de "Diego.Maradona.2019.1080p.BluRay.x264-[YTS.LT]" sürümlerinin Türkçe ve İngilizce alt yazıları sisteme yüklenecek olup; "Diego.Maradona.2019.1080p.WEBRip.x264-RARBG" sürümüyle ilgili bilgiler de aşağıda sunulmuştur:

Filmin Sürümü: Diego.Maradona.2019.1080p.WEBRip.x264-RARBG
Boyutu: 2,48 GB
FPS Değeri: 23,976
Çözünürlük: 1920 x 1080
Bit Değeri: 224 Kbps
Süresi: 02:10:36

Bu belgeselin neden uzun süredir çevirisinin yapılmadığını, hatta daha da önemlisi neden İngilizce alt yazısının bulunmadığını merak ediyordum. Evet, belgeselin dili İngilizce değildi; daha çok İtalyanca, İspanyolca ve bazı yerlerde de İngilizce konuşuluyordu ama başka dillerdeki her popüler ya da yeni filmin / belgeselin İngilizce alt yazıları hemen bulunur ve hâliyle sitemize de yüklenirken bu belgeselin İngilizce alt yazısının olmaması ilgimi çekmişti. Zira 2019 yılı yapımı belgesel yeniydi, popülerdi, IMDb puanı gayet yüksekti ve sadece futbolla ilgilenenlerin değil çoğu insanın ilgisini çekecek bir spor dalı olan futbolu ve futbolun gelmiş geçmiş en iyi oyuncularından biri olarak kabul edilen Diego Armando Maradona’yı işliyordu. İnternette Fransızca, Yunanca ve İsveççe alt yazılar vardı ama İngilizce alt yazısı yoktu.

Kısa bir araştırma yapınca da; bunun nedenini ve özellikle neden (Türkçe çeviriye kaynak olabilecek) bir İngilizce alt yazısının bulunmadığını çok iyi anladım. Çünkü internette bu belgeselin hangi sürümünü bulursam bulayım İngilizce alt yazı “hardsub” şeklinde belgeselin içine gömülü olarak duruyordu ve bu alt yazıyı o sürümden çıkarmak mümkün değildi. Sanıyorum, belgesel İngilizce konuşulan ülkelerde izlenirken anlaşılması için (belki de ripleme aşamasında) içinde yer alan İtalyanca ve İspanyolca metinler / konuşmalar / ifadeler İngilizceye çevrilmiş ve İngilizce alt yazı belgeselle bütünleşik hâle getirilerek sürüm(ler) oluşturulmuştu. Üstelik belgeselde İngilizce konuşulan bazı kısımlar (nasıl olsa İngilizce konuşulan ülkelerde izleyeceklerin anlayabileceği düşüncesiyle) alt yazıya yansıtılmamıştı ve bu gömülü alt yazıda bazı teknik hatalar bulunuyordu. Hâl böyle olunca da; belgeseli kendi diline çevirmek isteyen bir kişinin önce bu gömülü alt yazıyı oradan çıkarması (oradan çıkarmak mümkün olmadığına göre tek tek yazıya döküp yeni baştan İngilizce bir alt yazı oluşturması), teknik hataları düzeltmesi, sıfırdan oluşturacağı alt yazıyı düzenlemesi, eksiklikleri gidermesi ve sonra da çevirisini yapması gerekiyordu. Sanırım bu yüzden de bu işe kimse yanaşmamıştı. Bu sebeple de; bu güzel belgeselin internette sadece Fransızca, Yunanca ve İsveççe alt yazıları vardı; ancak (kendim çeviriyi bitirdikten sonra incelediğim ve fark ettiğim kadarıyla) bu alt yazılar da, belgeselin sürümlerinde gömülü olan alt yazıdan doğrudan oluşturulduğu için, gömülü alt yazıda bulunan teknik hatalardan / eksikliklerden nasibini almış gibi görünüyordu.

Bu nedenle bir şeyler yapmak gerektiğini düşündüm. Zira böyle bir belgeselin çevirisiz, hatta İngilizce alt yazısız kalmasına gönlüm razı değildi. O yüzden de; oturup belgeseli izleyerek belgeselin içine gömülü olan her konuşmayı, yazıyı, ifadeyi, anlatımı tek tek satırlar hâlinde yazıya aktardım ve bu şekilde İngilizce bir alt yazı oluşturdum. Belki çeviriyi, belgeselin içinde gömülü İngilizce alt yazıyı sadece Türkçeye çevirerek de yapabilirdim, ancak İngilizce alt yazı oluşturmamdaki en büyük amaç; yaptığım / yapacağım işin yarımmış gibi durmaması, internet ortamında belgeselin bir İngilizce alt yazısının bulunması ve bu belgeseli kendi dillerine çevirmek isteyenlerin kaynak olarak kullanabilecekleri bir İngilizce alt yazıya sahip olmasıydı. Bu şekilde İngilizce alt yazıyı oluştururken olabildiğince teknik hataları düzelttim ve oluşturduğum her satırı saniye saniye (çalışmayı yaptığım sürümle senkronize olacak şekilde) alt yazıya yerleştirdim. Yukarıda da bahsettiğim gibi, belgeselde İngilizce konuşulan yerler gömülü alt yazıda yer almadığı için bu kısımların İngilizce alt yazılarını önce dinleyerek hazırladım, daha sonraysa internette sadece İngilizce konuşulan bölümlerin İngilizce olarak hazırlanan metinlerini bularak ve bunlardan yararlanarak hazırladığım alt yazıya yedirdim. Yine belgeselde ekranda İngilizce olarak görünen ama gömülü alt yazıya yansıtılmamış olan (tabelalar, açıklamalar, kuruluş adları, tarih ve olay açıklamaları gibi) kısa ifadeleri / metinleri elimden geldiğince ve alt yazının yapısı izin verdiğince kendi oluşturduğum İngilizce alt yazıya ekledim. “Elimden geldiğince ve alt yazının yapısı izin verdiğince” dememin nedeniyse; belgeselde çok fazla konuşma / anlatım olması, bunların arka arkaya gelmesi sebebiyle bu konuşmalar (ve dolayısıyla alt yazıda yer alan satırlar) arasında neredeyse hiç boşluk bulunmamasıydı. Bu yüzden de; Maradona hakkında biri konuşurken (ki, çoğu yerde Maradona hakkında konuşanların sadece sesi duyuluyor) ekranda o konuşanın kimin sesi olduğuna dair yazıları sözünü ettiğim teknik kısıtlamalar nedeniyle alt yazıya yerleştiremedim. Ancak bu kısımlar kolayca anlaşıldığından, izleyenler açısından bunun çok da büyük bir sorun teşkil etmeyeceğini düşünerek ben de bunu kendime dert etmeyi bıraktım. İşin bu kısmı, yani her şeyiyle gönlüme sinen İngilizce alt yazıyı oluşturmam (akşamları çayımı, kahvemi içerken birer ikişer saat çalışarak) yaklaşık iki hafta sürdü ve sonunda elimde 1400 satır civarında bir İngilizce alt yazı oldu.

Sonra belgeselin Türkçe çevirisine başladım. Daha önce belgeseli defalarca ve İngilizce alt yazıyı oluştururken de neredeyse salise salise izlediğimden ve artık her sahneyi ezberlemiş olduğumdan, Türkçe çeviri süreci nispeten daha kolay oldu. Belgeseldeki konuşmalar çoğu yerde çok hızlı aktığı ve satırlar arka arkaya geldiği için daha kolay anlaşılması ve okunurken kolaylık olması bakımından olabildiğince satırların ekranda görülme sürelerini uzun tutmaya, ama bunu yaparken de (kendi hazırladığım alt yazıyla örtüşmesi için) sürümün içine gömülü alt yazıların süresine uymaya çalıştım. Bu şekilde de elimden geldiğince, gücümün yettiğince, aklımın erdiğince ve dilimin döndüğünce belgeselin Türkçe çevirisini tamamladım.

Aslında şu anda belgeselin Türkçe çevirisi bitmiş olmasına rağmen, tekrar birkaç kere gözden geçirmek ve son kontrollerini yapmak amacıyla henüz sisteme yüklemedim. Ancak bu sürecin çok uzun sürmeyeceğini düşünüyorum. Sanırım birkaç güne kadar bu güzel belgeselin hem İngilizce hem de Türkçe alt yazısını sisteme yüklemiş olurum.

Sonuç olarak; ben bu belgeselin hem İngilizce alt yazısını hazırlarken hem de Türkçe çevirisini yaparken oldukça zevk aldım. Umarım siz de Maradona hakkındaki bu iki saatlik belgeseli izlerken benim kadar keyif alırsınız.

Şimdiden “iyi seyirler” diliyorum...

NOT: Yukarıda da değindiğim gibi; belgeselin içinde İngilizce alt yazı gömülü olduğundan, belgeseli izlerken Türkçe alt yazıyla belgesele gömülü bulunan İngilizce alt yazının çakışması / üst üste binmesi belki sıkıntı doğurabilir. Ben bunu aşmak için belgeseli izlerken video oynatıcımın (ki, Gom Player kullanıyorum) ayarlarından Türkçe alt yazının puntosunu büyütüyor, gölgeli ve kalın hâle getiriyor ve rengini de gömülü alt yazıdan daha farklı bir renk yapıyorum. Bu şekilde altta kalan gömülü alt yazı olabildiğince gizlenmiş oluyor ve belgeseli Türkçe alt yazısıyla rahatlıkla izleyebiliyorum. Aşağıda bu şekilde izlediğim belgeselin ekran görüntüleri yer almaktadır:

Bu arada çeviri tamamlanmıştır.
İyi seyirler diliyorum...