Filme ismini veren Oscar Schindler(Liam Neeson ) bir Nazi Almanı'dır. Schindler'in diğerlerinden bir farkı vardır ve iş kurmak için Almanya’ya gelmiştir. Yahudilerin işgücünden faydalanmayı ve kendisine ömür boyu yetecek para kazanmayı düşünmektedir. Schindler, babasının bir sözünü hatırlatır: "Hayatta üç şeye ihtiyacın olacak:[b] İyi bir doktora, bağışlayıcı bir rahibe ve akıllı bir muhasebeciye." [/b] Yahudilerin arasından Itzhak Stern(Ben Kingsley) adında akıllı bir muhasebeci bulur kendisine onun vasıtayla ucuz bir fabrika alır, buraya Getto'dan topladığı Yahudileri muhasebecinin de yardımı ile çalıştırmaya başlar. Fabrikada çalışanlar da Yahudidir, fabrikanın sermayedarları da. Yahudi halkı yerleşim yerlerinden tahliye edilerek "Getto" denilen 16 bloktan oluşan küçük bir alandan oluşan yerlerde dramatik bir şekilde yaşamaya terkedilmişlerdir. Schindler’in fabrikası sömürülen Yahudiler ile iyi durumdadır ve fabrikada çalışan Yahudiler toplama kampına gitmekten kurtulmuşlardır. Tabii ki fabrika işlevine devam ederken Naziler, gelecek diğer esir Yahudilere yer açma endişesi de gündeme geldiğinde görevlendirilen doktorlar tarafından sağlıklı Yahudiler diğerlerinden ayrılacaktır. Bu arada kamp komutanı Amon Goth(Ralph Fiennes) tarafından Yahudileri öldürme işi bir "oyuna" dönmüştür. Bulunduğu balkondan eğlencesine Yahudi avlamaktadır. Oscar Schindler, bir ziyaretinde Amon Göth’e “güç” ve “adalet” hakkında; “Güç demek, insanın elinde her türlü haklı gerekçe olduğu halde öldürmemesi demektir.”, “Bir imparatorun affetmesinin esas güç olduğu”na ilişkin söylemlerde bulunmuştur ancak Amon Goth için bu erdemli davranış biçimleri kendisine yıldızlar kadar uzaktır. Birkaç kez Schindler’in dediklerini yapmayı denese de başarılı olamayacaktır.

Bir müddet sonra Berlin’den gelen emirle Krakow’daki toplama kampları tahliye edilip tüm esirler Auschwitz'e sevk edilmeye başlar. Bu sevk işleminde Schindler’in de işçileri vardır. Schindler, işçilerinden vazgeçmerek, kalifiye ve fabrikada çalışacak işçilerinin listesini (1100 kişi) muhasebeci Itzhak’a hazırlatarak, listedeki tüm Yahudileri Amon Göth’den para ile satın alır. Alınan tüm fabrika işçilerini Çekoslavakya’daki fabrikaya taşınmasını sağlar. Muhasebeci Itzhak listeyi tamamladığında ağzından ölüm kokan “Bu liste, hayatın ta kendisi! Yazılı alanın dışındaki kenar boşluklarında ölüm kol geziyor.” cümleleri dökülüverir. Çekoslavakya’daki fabrikada savaş mühimmatları üretilecektir ancak 7 ay boyunca hiçbir mühimmat üretilmez. Bu dönemde, işçilerinin hayatta kalmasını sağlamak için... Haliyle 7 aylık sürecin sonunda Oscar Schindler’de hiç para kalmamıştır. Tam da bu sırada Radyo’dan Alman kuvvetlerinin teslim olduğu ve savaşın sona erdiği haberi gelir. Kurtardığı Yahudiler özgürlüklerine kavuşacaktır ancak Schindler köle işçilerden kazanç sağlayan bir kimse ve Nazi Partisi Üyesi olduğu için Sovyet askerlerinden kaçmak zorundadır ve av durumuna düşmüştür. Gece yarısı veda edecektir artık Schindler. Vedalaşma sahnesinde kendisinin katil olmadığına dair bir delil olabilmesi için 1100 Yahudinin imzaladığı mektup ile Talmud(1) "Kim ki bir insanın hayatını kurtarır, o tüm Dünya'yı kurtarır" metninin işlenmiş olduğu, bir işçinin altın dişinden dövdükleri yüzük verilir. Bunları gören Schindler çok duygulanır, yaptıklarının yeterli olmadığını; yakasındaki altın nazi sembolünü çıkararak “altın bu rozet, iki insan ederdi. Yapmadım, kurtarmadım!” diyerek pişmanlığını ve üzüntüsünü dile getirecektir. Schindler'in son pskolojik tahlilidir bu sahne. Yeri gelmişken şu gerçeği de paylaşalım; Schindler geri kalan ömrünü fakirlik ve yokluk içinde geçirerek ölmüştür.

Sovyet bir asker tarafından kendilerine (sabah uyanan Yahudilere) artık özgür olduğu söylenir. Artık özgürdürler, sonrasında ise siyah-beyaz film birde renkli bir hal alır ve günümüzdeki Schindler Yahudilerini ve Oscar Schindler'in mezarını göstererek sona erer.




İmgeler

Kırmızı Paltolu Kız
Filmin siyah beyaz çekilmesine rağmen topluluğun önünde yürüyen kırmızı paltolu kızın bir müddet yürüdükten sonra bir eve girdiğini ve yatağın altına girdiğini görüyoruz. Sonrasında ise imge olarak kullanılan kız kırmızı ceketi sayesinde tanınabilen ölü bedenden ibarettir. Spielrberg; bu sahnenin, Birleşik Devletler'deki üst düzey devlet adamlarının Holocaust(3) esnasında olanları bilip bunu durdurmak için hiçbir şey yapmamalarını belirtmeyi amaçladığını söylemiş. "Bu kırmızı palto giymiş bir kız kadar barizdi, aşağı doğru yürüyor ama Alman demiryollarını bombalamak için hiçbir şey yapılmıyor. Avrupa Yahudilerinin yok edilmesini ... durdurmak için hiçbir şey yapılmıyor." demiş. "Bu, sahneyi renkli yaparak vermek istediğim mesaj buydu” demiştir.


Kırmızı paltolu kızı Oliwia Dąbrowska canlandırmış. Spielberg Dąbrowska'dan filmi on sekiz yaşına kadar izlememesini rica etmiş ancak on bir yaşındayken izlemiş ve "dehşete kapılmış. Sonrasında ise filim yayınlandıktan sonra kendi hikâyesini yazmış ve yayınlamıştır, Kırmızılı Kız: Bir Anı (İngilizce çevirisi, 2002)

Mumlar
Açılış sahnesi Shabbat ayini(2) yapan bir aileyle başlar. pielberg "filme yakılan mumlarla başlamak ... güzel bir kitabın sonu, filme Yahudi avı başlamadan önceki sıradan bir Shabbat ayiniyle başlamak" demiştir. Açılış sahnelerinde renkler solarken dumanlar, Auschwitz'de yakılan bedenleri sembolize eden bir aleme daldırır. Sadece sonunda, Schindler çalışanlarına Shabbat ayini yapmalarına izin verdiğinde mum alevinin görüntüsü eski sıcaklığına kavuşur. Spielberg'e göre onlar "sadece bir renk parıltısı, umudun titrek ışığı[nı]" temsil eder.


Diğer semboller
Spielberg'e göre “filmin siyah beyaz sunulması Holocaust'un kendisini ifade etmektedir: "Holocaust ışıksız bir hayattır. Bana göre hayatın sembolü renktir. İşte bu nedenle Holocaust ile ilgili bir film siyah beyaz olmalı.” demiştir.


Yapım ve Oyuncuları Hakkında
Filmin kapanış jeneriğinde Pfefferberg (Schindler Yahudisi), Leopold Page adında danışman olarak yer almış, bu filmin tohumu 1983 tarihinde Pfefferberg ile atılmıştır. Spielberg’in 1983'teki ilk görüşmelerinde, Pfefferberg'e filmi çekmeye on yılda başlayabileceğini söylediğini öğreniyoruz, Spielberg’in senaryo konusundason halinin yazılması için Kurt Luedtke ile anlaştığı ancak Kurt Luedke’nin detaylarda anlaşamadıkları için senaryoyu tamamlamaktan/yazmaktan vazgeçtiğini görüyoruz. Daha sonra Zaillian'ın 115 sayfalık taslağını çok kısa bulmuş ve 195 sayfaya çıkarmasını istemiş. Özellikle Yahudilerin üzerinde çok durulması ve Getto’nun tasfiye sahnelerinin “izlenemez olacak kadar güçlü olmasını istemiş.”


Kevin Costner ve Mel Gibson Schindler'i oynamaya ilgilerini belirtmiş ancak Spielberg yıldızlığı karekteri filmin önüne geçmesin diye daha az tanınan Neelson'ı kadroya aldığını görüyoruz. Gerçekten de fimin başından sonuna kadar Neelson'ın Oscar Schindler rolünü çok iyi benimsediği ve icra ettiği görülmektedir.

Spielberg, performansını A Dangerous Man: Lawrence After Arabia (1992) ve Emily Brontë's Wuthering Heights (1992) filmlerinde izleyince Amon Goeth olarak Fiennes’i kadroya dahil edilmiştir.Fiennes için dedikleri oldukça ilginç ama çok ince ve ayrıntıyı hiç kaçırmadığını görüyoruz Spielberg’in. Spielberg, Fiennes'in seçimi hakkında "Cinsi bir canavar gördüm. Tamamen incelikle ilgili: gözlerinden geçen şefkat anları vardı, hemen sonra soğuklaşan." Fiennes, rolü için 13 kilo almıştır. Hatta Fiennes Goeth'e kıyafetleriyle o kadar benzemiş ki Mila Pfefferberg (olayların canlı bir tanığı) onunla tanıştığında korkuyla ürpermiş.

Muhasebeci Itzhak Stern rolünü 1982 yapımı biyografik filminde Oscar kazandığı rolü Gandhi ile tanınan Ben Kingsley’in canlandırdığını görüyoruz. Bu seçimin de çok iyi olduğunu filimde müşahede ediyoruz.

Pek çok Alman oyuncu SS üniformalarını giymek istememişler. Film sonunda yer alan 128 canlı tanığın Schindler'in Kudüs'teki mezarı başında saygı gösterisinde bulundukları bir kapanış düşünülmüş. Yapımcılar Schindlerjuden bulabilmeye ve onları sahnenin çekimi için uçakla götürmeye çok çaba sarf etmişler.

Çekimler Hakkında
Çekimler 1993 yılında Kraków, Polonya'da başladı ve 75 günde tamamlanması planlanlanmış. Ancak çekimlerin 92 gün sürdüğünü Spielberg’in eşine minnettarlık duygularını ifade ederken ağzından çıkan cümlelerden öğreniyoruz.(Çekimler için eşini de yanında getirmişti) Çekim sırasında bazı antisemitik olaylar meydana gelmiş. Fiennes'i Nazi üniforması içinde gören bir kadın ona "Almanlar insanları büyülüyor. Onlar ölümü hak etmeyen kimseyi öldürmediler." demiş.


Schindler'in Listesi'nin çekimi Spielberg için son derece duygusalmış. Spielberg kendini film yapımcısından çok bir gazeteci gibi hissettiğini söyler – sahneleri ayarlayacak ve onları akarken izleyecekti, film yapımcısı gibi değil de bir tanık gibi. Toplanma kampındaki aynı zamanda (gaz odasında) çoğu kadın oyuncu duş sahnelerini çekerken kendini tutamayıp ağlamış.

Sinematografi
Filmin %40 el kamerası ile çekilmiş. Spielberg bunun filme "doğallık ve keskinlik" verdiğini ve "konuya hizmet ettiğini" düşündüğünü söyledi. Sabit kamera, yüksek çekim ve yakınlaştırıcı mercek kullanmadan çekim yapmıştır ve bu durumu "her şey benim için bir güvenlik ağı olarak kabul edilebilir." şeklinde belirtmiştir.[
Spielberg siyah beyazı, zamanın gerçek belgesel görüntülerine benzetmek için kullanmaya karar verdi Universal başkanı Tom Pollock ondan, filmin daha sonra renkli VHS kopyalarını da satabilmek için filmi renkli negatiflerle çekmesini rica etmiş ancak Spielberg olayları "kazara güzelleştirmemek" için reddetmiştir.

Müzik
John Williams, filimden çok etkilenmiş ve film müziklerinin kendisinden daha iyi bir besteci tarafından yapılmasını söylemiş buna cevap olarak Spielberg “Biliyorum. Ama hepsi öldü!" yanıtını vermiştir. tzhak Perlman tema müziğini violin ile çalmıştır.
Gettonun Nazilerce kapatılması sahnesinde halk şarkısı "Oyfn Pripetshik" ("Fırının üstünde") (Yidiş: אויפֿן פּריפּעטשיק) bir çocuk korosu tarafından söylenmiştir. Şarkı Spielberg'in büyük annesi Becky tarafından torunlarına söylenirmiş. Filmdeki klarnet soloları Klezmer üstadı Giora Feidman tarafından kaydedilmiştir. Williams, Schindler'in Listesi ile beşinci kez En İyi Müzik Oscar Ödülü kazanmıştır.

Eleştiriler
Filimle ilgili yapılan yorumların çok büyük çoğunluğunun iyi olduğu görülmekle birlikte özellikle iki sahnede eleştirilrildiğini görüyüoruz. Birincisi filmin sonunda Oscar Schindler’in mezarını ziyarete gelen Yahudilerin yüzlerinde geçmişe dönük yaşadıkları o acı günlerin gerçeğinin yansıtamadıklarını ve çok sıradan olduğu, ikincisi ise yapımcı Michael Haneke Schindler'in kadınlarının yanlışlıkla Auscwitz'e gönderildiği ve duşa sokulduğu sahneyi eleştirmiştir: "Filmde kamplardaki duştan su mu gaz mı geleceğini bilmediğimiz bir sahne var. Böyle bir şeyi ancak Birleşik Devletler gibi naif izleyicilerin olduğu yerlerde yapabilirsin. Bu uygun bir kullanım şekli değil. Spielberg iyiyi amaçlamış – ama bu budalaca." yönündedir.
Film yapımcı ve eğitmen, dokuz saatlik Holocaust filmi Shoah'in yönetmeni Claude Lanzmann tarafından Schindler'in Listesi'ni "ucuz melodram" ve tarihi gerçekliklerin "çarpıtılması" diyerek eleştirmiştir. "Kurgu sınırları aşmaktır, ben Holocaust'un tasvirinin kesinlikle yasak olduğuna inanıyorum." demiştir. Lanzmann ayrıca Spielberg'ü Holocaust'u Almanların bakış açısıyla değerlendirdiğini söyleyerek eleştirmiş, "tersine dünya" yorumunda bulunmuştur.



Not:"Schindler'in Listesi", 2004 yılında Amerika Birleşik Devletleri Kongre Kütüphanesi tarafından "kültürel, tarihi ve estetik olarak önemli" filmler arasına seçilerek ABD Ulusal Film Arşivi'nde muhafaza edilmesine karar verilmiştir.[Vikipedi]

Dipnot:

(1)Talmud: Yahudi medeni kanunu, tören kuralları ve efsanelerini kapsayan dini metinlerdir. İbranice lamad (öğrenmek) kökünden gelir. Mişna ve Gemara bölümlerinden müteşekkildir.

(2)Shabbat ayini: Şabat veya Sebt, Yahudilerin dinlenme günü olan Cumartesi gününü ifade eder. Yahudiler için Yehova ile aralarındaki özel bir bağı temsil eder. İbranice "lişbot" (iş bırakma) kelimesinden gelir.
Yahudilikte evrenin başlangıcında (Bereşit) Tanrı'nın dünyayı 6 günde yarattığına ve 7. gün dinlendiğine inanılır ve Tanrı'nın bu günü Yahudilere armağan ettiği kabul edilir. (Vikipedi)

(3)Holocaust: Holokost (Yunanca: ὁλόκαυστος holókaustos: hólos, "bütün" ve kaustós, "yanmış"), Nazi Soykırımı, Yahudi Soykırımıya da Ha-Shoa (İbranice: השואה "felaket"); Adolf Hitler liderliğindeki Nazi Partisi'nin yönettiği Nazi Almanyası döneminde, işgal edilen sınırlar içerisindeki yaklaşık altı milyon Yahudi’nin (kaynaklara göre bu ölü sayısı değişir) sistemli bir şekilde öldürüldükleri soykırım. (Vikipedi)