Joy (2018)

Filmin senaristi ve yönetmeni Sudabeh Mortezai, yapımı bir belgeselmiş gibi izleyiciye sunmayı tercih etmiş. Müzik kullanımı neredeyse yok, rol kesmek yok, duygular fazla belirtilmemiş herkes görevini yapmış ve yaşananlar neredeyse tüm çıplaklığı ile gözler önüne serilmiş.

“Joy”, İran asıllı Alman sinemacı Sudabeh Mortezai’nin hikâyesini de yazarak yönettiği Avusturya yapımı bir drama…

Prömiyeri, 3 Eylül 2018’de iki ödül birden kazandığı Venedik Film Festivalinde yapılan ve 24 Mayıs 2019 tarihinde Netflix platformunda yayın akışına dâhil edilerek vizyona sokulan filmin, hâlihazırda IMDB, Rotten Tomatoes ve Metacritic gibi mecralarda ciddiye alınacak miktarda oydan oluşan bir izleyici ve yorumcu puanı ortalaması mevcut değil…

O nedenle bizde, 2018 yılında Londra Film Festivalinde “En İyi Film” ödülünü de kazanmış olan bu filmi, her zamanki gibi önceliği oyuncu kadrosuna vermek suretiyle bizzat kendimiz mercek altına alarak incelemeye ardından da puanlamaya çalışacağız…

Ancak, artık neredeyse yorumlarımızda geleneksel bir özellik halini aldığı üzere ayrıntılı incelemeye geçmeden önce yine bu filme ilişkin ilk tespitimizi, sonrasında da naçizane ilk önerimizi paylaşalım istiyoruz…

Bu bağlamda da işe; karşımızdakinin, yönetmen Sudabeh Mortezai’nin hikâyesi ve kurgusuyla, Joy karakterini canlandıran Anwulika Alphonsus’un da performansı ile yıldızlaştıkları “minimalist” bir film olduğunu söyleyerek başlayabiliriz…

Peki, burada niçin “minimalist” tanımını kullandık?

Zira çok düşük bir bütçeyle çekildiği her halinden belli olan “yarı – belgesel” lezzetindeki bu filmde gereksiz tek bir kareye bile rastlamak mümkün değil… Sinema bilgisinin yanında ciddi bir entelektüel derinliğe de sahip olduğu hemen fark edilen Sudabeh Mortezai, kendisine tahsis edilen bütçedeki tek bir kuruşu dahi israf etmeden çok şey anlatmış bu sıra dışı filmde…

Fakat gördüğümüz kadarıyla başta bu filmi, 38. İstanbul Film Festivalinde (2019) “İnsan Hakları” kategorisinde yarıştırmaya kalkanlar olmak üzere, pek çok kimse Sudabeh Mortezai’nin vermeye çalıştığı gerçek mesajları ya anlamamış ya da anlamak istememiş… Sanıyorum bu gibi tuzu kurular, muhtemelen tehlikeli sulara yelken açarak başlarını derde sokmuş olmamak için, artık işlenmesinde hiçbir sakınca bulunmayan “Afrikalı mülteciler” konusuna demir atarak güvenli bir limanda kalmayı daha münasip bulmuşlar…

Elbette, Afrika’da ve Ortadoğu’da insanları mülteci olmaya zorlayan koşulların ve o insanların gittikleri ülkelerde başlarına gelenlerin bizde farkındayız… Zaten, son yıllarda bu içerikte yapılmış ve yapılmakta olan onlarca da film var… Ama daha öncede ifade ettiğimiz gibi bu film doğrudan bu konuya odaklanmıyor… En azından tek derdi bu değil…

Neden mi?

Eğer bu kadar basit bir konsept içinde düşünerek, filmi Afrikalı mültecilere yakılmış bir ağıta indirgeyecek olursak, hem yukarıda söylediklerimizle çelişiriz hem de bu çerçevede, Nijerya’daki bağlılık yemini de edilen dini tören ile Avusturya’daki bir barda bir 6 Aralık akşamı spontane bir biçimde gerçekleşen ve alkışlarla sonuçlanan Aziz Nikolas (Noel Baba) kutlamasını da doğru okuyamamış oluruz… Ki, bize göre filmdeki en can alıcı mesajlardan biri bu sahnelerin karşılaştırılmalı analizindeydi… Yani aynı yerküreyi paylaşan insanların dinlere ilişkin (neredeyse aşılması imkansız uçurumlar da içeren) algılarındaki farklılıklarda…

“İran” (bunu burada özellikle vurguladım) asıllı Sudabeh Mortezai böylelikle de dinlerin, dünyanın bir bölümünde halen insanların hayatının bütününü kuşatarak şekillendirmeye devam ederken diğer bölümünde ise geleneksel kültürün hoş anılar ve ritüeller de içeren basit bir parçası olarak kaldığını göstermeye çalışmış…

Filmdeki bir diğer mesajda, ne yazık ki, Thomas Hobbes’un tabiriyle “homo homini lupus” yani “insan insanın kurdudur” du…

Nasıl mı?

Onu bulma işini de, bu harika filmi bizden sonra izleyecek olanlara bırakalım…

Belki, yine klasik bir laf olacak ama diğer yorumlarımızda da olduğu gibi yazılmayanları yazmaya, anlatılmayanları anlatmaya, söylenilmeyenleri söylemeye çalıştığımız bu satırlar filme ilişkin ilk tespitimiz olsun…

İlk önerimize gelince:

O hakkımızı da bu kez; nitelikli film izlemeyi seven sinemaseverlere, “Bu türden, farklı lezzetler de sunan düşük bütçeli bağımsız filmlere daha fazla zaman ayırmayı unutmayın” diye seslenerek kullanmış olalım…

Sonuç olarak, kendi değerlendirme sistemimiz içinde “İyi” kategorisine dâhil ederek puan olarak da 7 verdiğimiz bu arşivlik film için önerimiz de, eğer halen izlemediyseniz “mutlaka bir şans da siz verin” şeklinde olacak…

Keyifli seyirler…