Vadiler Aslanı (1953) incelemesi

Silah bir alettir, Marian…
Başka herhangi bir aletten daha iyi veya daha kötü değil.
Bir balta, bir kürek veya herhangi bir şey.
Bir silah, onu kullanan adam kadar iyi veya kötüdür. Bunu unutma…

Film, Jack Schaefer’in 1949 da yazdığı aynı adlı romandan uyarlanmış, senaryosunu A.B. Guthrie yazmıştı.

Bir yerde yerleşim sağlayamayan, belki de geçmişinden kaçmakta olan Shane (A. Ladd), İç savaşın sonunda yeni topraklara yerleşmeye çalışan çiftçilerin bulunduğu henüz seyrek bir yerleşime sahip Wyoming bölgesinde atıyla giderken çiftçi ailelerden birine rastlar.
Onun gelişini evin küçük oğlu Joey (B. De Vilde) görmüştür. Babasına, Joe Starrett’e haber verir. Shane, Joe, eşi Marian (J.Arthur) ve oğulları Joey’le tanışır. Joe yeni kurmaya çalıştığı çiftliği için adama ihtiyacı olduğunu söyleyince Shane, bunu kabul edip, onların yanına yerleşir, silahını da artık üzerinde taşımaz, kaldırır.
Ancak bu kurulmaya çalışılan küçük Wyoming kasabasındaki sığır sürüsü sahibi Rufus Ryker, tüm araziyi hayvanları için düşündüğünden yerleşimcileri bu bölgede istememektedir. Adamlarını çiftlik kurmaya çalışan çiftçilerin üstüne sürüp onları tehditle huzursuz eder. Bu topraklardan onları atmaya çalışır. Shane’de diğer çiftçiler gibi bu yaşananları görür. Joe Starrett ise bu tehditlere boyun eğmeyip, çiftçileri bir arada tutma çabasındadır.
Ancak Ryker’ın çiftçileri sindirmek için işe aldığı silahşör Jack Wilson (J. Palance) kasabaya gelince gerilim iyice artacaktır. Silahını kaldırmış olan Shane yeniden silahını kuşanmak zorunda kalacaktır.

“Shane” sinema tarihinin en önemli westernlerinden. Ama western denince aklımıza gelen Kızılderililerin olduğu, silahların susmamacasına konuştuğu, yumrukların havada uçuştuğu filmlerden değil.
Aksine son derece sakin anlatımlı bir film. İlk silah sesi filmin 55. Dakikasında duyulur, o da Shane’in Joey’e ateş etmeyi öğrettiği sahnedir.
“Shane” i unutulmaz yapan öykünün ele alınış şekliydi. Filmde aksiyon yerine, kişiyi aksiyon almaya götüren sebepler gösterilmekteydi. Batıda silahların, savaşların bittiği bir dönem başlamış, toprak sahibi olmak isteyenlerin oluşturduğu yeni yerleşim bölgelerinin hızla kurulduğu zaman yaşanır olmuştu. Ancak henüz adaletin sağlanamadığı her yerde olduğu gibi burada da güç sahipleri zorla, tehditle istediklerini yaptırmak isterler.
“Yerlerinizi terk edip gidin” tehditleri karşısında çiftçileri bir arada tutmaya çalışan Starlett’in; - “Korkmayın, öldürmeye karşı yasalar var” deyince, diğer çiftçi; - “O yasalar buradan üç gün uzakta” sözü bir çaresizliği anlatıyordu.
Yönetmen Stevens anlatmak istediğini gözümüze sokmadan, öykünün içine ustaca yerleştirmesiyle yapıyor.
Filmde Shane ve Marian arasındaki ilişki son derece mesafelidir, söze dökülmeyen pek çok şey hissedilir adı konulamasada.
Shane bir silahşördür, ama silahı seven, hayatını onun üzerine kuran biri değildir. Sakin sıradan bir kişiliğin yaşanan olaylar sonucu bir kahramana dönüşümüne tanıklık ederiz.
Stevens, filminde westernlerin o silahı ve kahramanı öne çıkaran anlatımından uzak durmaya çalışsa da, sonunda “ortada tek başına kalan ve olayı çözen adam” a dönüş yapar.
Film, her zaman geçerli olan, insanı insan yapan değerleri ustaca hatırlatıyor bizlere… Cesaret, dürüstlük, yardımlaşma, ortak mücadele, dostluk, sadakat, ahlak gibi…

1954 yılında dağıtılan 26. Oscar Akademi ödüllerinde 6 dalda aday olduğu ödüllerden sadece birini kazanabildi.
En iyi Renkli Cinematografi/Loyal Griggs kazandı.
Diğer aday oldukları ise;
En İyi Film (From Here To Eternity/kazandı)
En İyi Yönetmen /George Stevens (Fred Zinneman/From Here To Eternity/kazandı)
En İyi Yrd. Aktör Brandon de Vılde ve Jack Palance adaydı. (Frank Sinatra/kazandı)
Senaryo / A.B.Guthrie Jr. (Daniel Taradash/From Here To Eternity/kazandı)

“Shane” başrol oyunculuğu dalında aday gösterilmeyen tek “En İyi Film Oscar” adayı.

Film, Jean Arthur’un oynadığı tek renkli film aynı zamanda onun son sinema filmi.

Yönetmen Stevens, Shane ve Starrett rolleri için Montgomery Clift ve William Holden’i istemiş, ancak gerçekleşmeyince Ladd ve Heflin de karar kılmıştı.

Film kendinden sonraki pek çok yapım tarafından da örnek alındı.
- David Carradine’in oynadığı 1966 tarihli TV dizisi “Shane” doğrudan bu filme dayanıyordu.
- 1985 yapımı Clint Eastwood filmi “Pale Rider”ın da kısmen etkilendiği hissedilir. Orada da altın arayıcılarına musallat olan zengin maden patronunun ve adamlarının karşısına dikilen gizemli bir yabancıydı.
- 2017 tarihli “Logan” filmi… “Shane” filminden etkilendiğini kapanış sahnesinde Shane’in Joey’e söylediği veda sözlerini kelimesi kelimesine kullanarak adeta saygı duruşunda bulundu.
“İnsan neyse o olmak zorundadır Joey, kalıbı bozamazsın.
Öldürerek yaşayamazsın, bunun geri dönüşü yoktur.
Doğru ve yanlış birer yaftadır… Üstüne yapışan bir yafta.
Şimdi eve koş ve annene her şeyin yolunda olduğunu söyle.
Bundan böyle vadide silah olmayacak…

Film, eski moda bir western diye tabir edilse de, günümüz filmlerinde pek bulunmayan masumiyet ve samimiyet barındırıyor. Artık böyle filmler yapılmıyor…
“Shane” izlemeleri için sinemaseverleri bekliyor.