Orijinal İsmi: The Queen of Trees
Türkçe İsmi: Ağaçların Kraliçesi
Türü: Belgesel
Ülkesi: İngiltere
Dili: İngilizce
Yapım Yılı: 2005
Vizyon Tarihi: 22 Kasım 2005 (İngiltere)
Süresi: 52 dakika 04 saniye
Yapımcı(lar): Mark Deeble, Victoria Stone
Yönetmen(ler): Mark Deeble, Victoria Stone
Senaryo: Mark Deeble
Müzik: Guy Michelmore
Anlatıcı: Ian Holm

"Belgesel" deyince dünyada ilk akla gelen duayenlerden olan David Attenborough'nun "tam anlamıyla bir başyapıt" olarak nitelendirdiği bu belgeseli bundan 4 ya da 5 yıl önce keşfettim ve izler izlemez etkisinde kaldım. Belgesel, daha ilk saniyelerde müziğiyle ruhumun derinliklerine işledi ve sonra da konusu, görüntüleri ve sakin, dingin, duru, huzur veren anlatımıyla gönlümü fethetti.

Belgesel Afrika'da, Kenya'da bir nehir kıyısında bulunan bir incir ağacı üzerinden; incir ağaçlarıyla incir arıları arasındaki ilişkiyi, biri olmadan diğerinin nasıl ve neden var olamayacağını ve dev boyutlardaki incir ağaçlarıyla çıplak gözle zar zor görülebilen incir arıları arasındaki bu karşılıklı ilişkinin ekosisteme nasıl önemli bir katkı sağlayarak binlerce başka canlının yaşamını ne kadar etkilediğini anlatıyor.

Elbette dev boyutlarda bir incir ağacı ve bir iğne deliğinden geçebilecek kadar küçük olan bir incir arısı söz konusu olunca; incir arılarının incir ağacının (içe doğru açan gizli) çiçeklerinin içine girerek ağacı polenlemesi ve yumurtalarını bırakması sonucu hem ağacın hem de kendisinin üreme döngüsüne ne kadar büyük katkılar yaptığını gösterebilmek çok kolay bir iş değil. Ancak belgeselin yapımcıları ve aynı zamanda yönetmenleri olan Mark Deeble ve Victoria Stone yüksek çözünürlüklü kameraları kullanarak o kadar harika bir iş çıkarmışlar ki; bu mikro dünyanın büyüleyici görüntüleri arasında kaybolup gidiyorsunuz.

İncir ağacının üremeye devam etmesi için polenlenmeye ihtiyacı var, ancak görünürde açan bir çiçeği yok. Buna rağmen incir veriyor. Zira çiçekleri içe doğru açılıyor, bu yüzden de polenlenme işlemi içeriden olmak zorunda. İşte bu noktada devreye minicik incir arıları giriyor, başka incir ağaçlarından aldıkları ve göğüslerinde özel bir bölmede topladıkları polenleri, incir ağacında bulunan incirlerin içine (gizli bahçesine) girerek bırakıyor ve böylece inciri içeriden polenliyorlar. Peki, incir arısı bu hizmetinin karşılığında ne alıyor? İncir arısı da yumurtalarını bu gizli bahçeye bırakarak, yavrularına bir yuva ve koruma sağlamış oluyor. Yani incir ağacı, incir arılarının bir nevi koruyucu annesi oluyor. Ve bu ilişki milyonlarca yıldır sürüyor. Biri olmadan diğerinin var olması mümkün değil ve bu ilişkiyi anlamamız için incir arısının incirin içinde geçirdiği süreci, kendisine musallat olan asalakları, yumurtadan çıkan erkek ve dişi incir arılarının incirin dışına çıkmak için nasıl bir mücadele verdiğini açıkça görmemiz gerekiyor. Bütün bunları görebilmek için de incirin içine girerek, bu mikroskobik görüntülerin binlerce kez büyütülmesi zorunlu. İşte tam bu noktada belgeselin yapımcılarının müthiş ustalığı ortaya çıkıyor: Bu görüntüleri o kadar net, o kadar rahat izlenir ve o kadar güzel bir şekilde yansıtmışlar ki; belgeselin her sahnesi neredeyse sanatsal bir tablo hâline geliyor.

Araştırdığım kadarıyla; filmin yapımcıları Mark Deeble ve Victoria Stone, böylesine inanılmaz görüntüleri yakalayabilmek için Kenya'nın uygarlıktan uzak bölgelerinde bir incir ağacının yakınında iki yıl boyunca kamp kurarak incir ağacını, incir arılarını ve onların ilişkisinin diğer canlılara nasıl bir yaşam sağladığını gözlemleyerek kayda almışlar ve ortaya -bana göre- muhteşem bir belgesel çıkmış.

İncir ağacı ve incir arılarının bu karşılıklı ilişkisinin ağaca yuva yapan öküzburnu kuşlarından tutun da, zürafalara, maymunlara, böceklere, fillere, balıklara, timsahlara ve hatta insanlara kadar birçok canlının ihtiyacını karşılıyor olması bir insan olarak beni düşünmeye ve sorgulamaya yöneltirken, bu belgesele ve incir ağaçlarıyla incir arılarına da hayran kalmamı sağladı.

Eğer bu tarz belgeseller hoşunuza gidiyorsa ve hem makro hem mikro dünyaya ait çarpıcı bir belgesel izlemek istiyorsanız zamanınızın boşa gitmeyeceğini ve bu büyülü dünyaya girmenin size büyük bir keyif vereceğini düşünüyorum.

Belgeselin Sürümü: HDTV.PBS.Nature.Queen.of.Trees.720p.Xvid.AC3.MVGroup.org
Boyutu: 1,87 GB
FPS Değeri: 25
Çözünürlük: 1280 x 720
Bit Değeri: 448 Kbps
Süresi: 00:52:04

Belgeselin Sürümü: The Queen of Trees - OFFICIAL (Youtube)
Boyutu: 325 MB
FPS Değeri: 25
Çözünürlük: 854 x 470
Bit Değeri: 127 Kbps
Süresi: 00:52:20

NOT: Belgeselin "Youtube" sürümü, aynı zamanda belgeselin yapımı ve yönetimini de üstlenen Mark Deeble ve Victoria Stone'un resmî Youtube sayfası olan "Deeble & Stone" kanalında yayınlanmakta olduğundan; belgeselin tamamını tek parça hâlinde (İngilizce alt yazısıyla) bu kanaldan serbestçe izlemek mümkün. (Söz konusu belgeselin videosunu bu çeviri duyurumun altına ekledim, isteyenler göz atabilir.) "Youtube" sürümü, çeviriyi yapmakta yararlandığım diğer sürüm olan "HDTV.PBS.Nature.Queen.of.Trees.720p.Xvid.AC3.MVGroup.org" sürümünden farklı olarak; (anlatıcının satır aralarında söylediği) fazladan birkaç cümle daha içeriyor. Bu itibarla; "Youtube" sürümünün İngilizce kaynak alt yazısını oluştururken bu cümleleri de ekleyip Türkçe çevirisini yaptım. Her iki sürümü de izleme imkânınız olursa göreceğiniz gibi bu birkaç cümlelik fazlalık, iki sürüm arasında çok az da olsa bir anlam ve ifade farklılığı oluşturuyor.

Bir diğer husus da şu ki; çözünürlük ve kalite olarak "MVGroup" sürümü "Youtube" sürümüne göre çok daha iyi ve bu yüzden "MVGroup" sürümünün tercih edilmesinin izleyenlere daha güzel bir seyir keyfi vereceğini düşünüyorum.

Bu belgeselin ve çevirisinin benim açımdan biraz hazin, biraz da komik bir öyküsü var. Şöyle ki; belgeseli bundan 4 veya 5 yıl önce keşfettim ve çok hoşuma gittiğinden Türkçe çevirisini yapmak istedim. Ancak (çeviriye başlamadan önce filmleri birkaç kez izleme huyum olduğundan) ne zaman belgeseli izlemek istesem tamamen sonunu getiremiyordum. (Belgeseli ilk izlediğimde de bir seferde değil, değişik zamanlarda bölerek bitirebilmiştim.) Bu, kesinlikle belgeselin kötü ya da sıkıcı olmasından kaynaklanmıyordu. Aksine o kadar güzel, o kadar huzur veren, o kadar dinlendiren bir müziği ve o kadar sakin bir anlatımıyla insanı alıp uzaklara götüren görüntüleri vardı ki; ne zaman izlemeye başlasam ilk beş on dakikasında bu huzurun getirdiği rahatlıkla uyuyup kalıyordum. Bu yüzden de belgeseli izleyerek içselleştirmem ve çeviriye başlamam birkaç ayı buldu. Daha sonra çeviriye başladım ve (yine bazen görüntülere dalarak, bazen rahatlatıcı müziği sayesinde uzaklara dalıp gittiğimden çeviriye uzun aralar vererek) uzun sayılabilecek bir süreden sonra belgeselin Türkçe çevirisini bitirdim. Çevirinin son kontrollerini yapıyordum ki; bilgisayarımın harddiski bozuldu ve ne yaptıysam, ne ettiysem kurtaramadım. Harddiskimde bulunan diğer önemli bilgilerim ve çeviri dosyalarımın yanında bu belgeselin çevirisi de benim için önemliydi; ancak denemediğim kurtarma programı, götürmediğim bilgisayarcı kalmamasına rağmen hiçbir sonuç alamadım. Emeklerim heba olmuştu. Bu yeni değildi aslında; birkaç defa daha emeklerimin boşa gittiği olmuştu, ancak bu sefer gerçekten üzülmüştüm. Böylece birkaç ay bu moral bozukluğuyla çeviriye ara verdim. Neyse, sonradan bu belgeselin çevirisini yeniden ele alarak en baştan Türkçe çevirisini yapmaya başladım; ancak (galiba biraz da hevesim kırıldığından) çevirinin %70'ini filan tamamladıktan sonra öylece bıraktım. Bunda hevesimin kırılmasının yanında, belgeselin konusuyla ilgili iyi bir araştırma yapmamın gerekmesinin ve buna (içimden hiçbir şey yapmak gelmediğinden) üşenmemin de rolü vardı. Zira belgesel Afrika'da bulunan incir ağaçlarıyla incir arılarını konu alıyordu ve (ben tam bir biyoloji tembeli olduğumdan ve bitkilerin üremesi, polenlenmesi, filizlenmesi gibi kavramlara çok uzak bulunduğumdan) benim çeviriyi içime sinecek bir şekilde yapabilmem için incir ağaçlarının ve tabii onları polenleyecek olan incir arılarının yaşamını, üreme döngülerini ve ağaçla arılar arasındaki simbiyoz ilişkiyi uzun uzun araştırıp anlamam gerekiyordu. İşte bu sebeplerle çeviri bu hâliyle birkaç yıl daha bilgisayarımda durdu ve ben (daha önceki bir film çevirimde de olduğu gibi) bu çalışmayı unutur gibi oldum. Bundan birkaç ay önce arşivlerimi karıştırırken bu belgeselle ilgili topladığım ve hazırladığım dokümanları görünce tekrar hatırlayıp çeviriyi bitirmeye heveslendim. Böylece (tabii belgeseli izlerken birkaç kez daha huzur dolu düşler gördüğüm uykulara dalıp uyanarak) çeviriye en başından başladım ve bu arada çeviri için araştırma yaparken incir ağaçlarıyla incir arıları hakkında çok şey öğrendim. Ve öğrendikçe de, incir ağaçlarına ve özellikle incir arılarına çok büyük bir hayranlık beslemeye başladım.

Sonuçta birkaç gün önce çeviriyi bitirdim. Hazır çeviriye el atmışken; İngilizce kaynak alt yazıdaki teknik hataları ve birkaç yerdeki yazım yanlışlarını da düzeltmeye çalıştım. Bu itibarla; hem "MVGroup" hem de "Youtube" sürümleri için İngilizce alt yazı dosyalarını da hazırlayarak (şu anda son kontrollerini yaptığım) Türkçe alt yazı dosyalarıyla birlikte birkaç gün içinde siteye yükleyeceğim.

Sanırım çeviriyi yaparken ve konuyu araştırırken belgeselle aramda duygusal bir bağ kurulduğundan; bu belgeselin Türkçe çevirisiyle uğraşırken ben çok, hem de çok büyük bir keyif aldım. Umarım sizler de izlerken aynı keyfi alırsınız.

Belgesel (aynı zamanda belgeselin yapımı ve yönetimini de üstlenen) Mark Deeble ve Victoria Stone'un resmî Youtube sayfası olan "Deeble & Stone" kanalında yayınlanmakta olup; yapımcıların kendi resmî hesaplarından yükledikleri bu belgeselin tamamını tek parça hâlinde (İngilizce alt yazısıyla) aşağıdaki ekrandan serbestçe izleyebilirsiniz.