Korczak (1990)

Film 90'larda siyah beyaz çekilmiş; siyah beyazlık filme bir gerçeklik katsa da oyunculuğun zayıflığı gerçekciliğe darbe vuruyor. Getto görüntüleri bir çok yerde iyi hazırlanmış olsa da karelere fazla obje ve insanın konulması yapmacık bir hava kazandırıyor. Tiplemeler oturmuş, film konusu itibarıyla sürükleyici ya da merak uyandırıcı değil, tarihsel olarak önemli ve değerli bir kişilik Janusz Korczak'ın belgeseli ya da unutulmaması (anısına) için yapılmış bir proje gibi duruyor. Polanya'nın önemli yönetmeni Andrzej Wajda'yı eleştirmek ne haddimize ama söylemeden edemeyeceğim: bence kareler iyi ama oyunculuklar ve gerçekçilik zayıf kalmış.

Senaryosu Agnieszka Holland tarafından yazılan “Korczak”, yönetmen koltuğunda Andrzej Wajda’nın oturduğu biyografik bir drama…

6 Mayıs 1990 tarihinde Polonya’da vizyona giren filmin, hâlihazırda IMDB, Rotten Tomatoes ve Metacritic gibi mecralarda ciddiye alınacak miktarda oydan oluşan bir izleyici ve yorumcu puanı ortalaması mevcut değil…

O nedenle bizde, 1990 yılının Cannes Film Festivalinde yarışma dışındaki bir gösteri ile görücüye çıkan ve 63. Academy Ödüllerinin “Yabancı Dilde En İyi Film” kategorisinde Polonya’nın giriş adayı olan bu siyah – beyaz filmi, her zamanki gibi önceliği oyuncu kadrosuna vermek suretiyle bizzat kendimiz mercek altına alarak incelemeye ardından da puanlamaya çalışacağız…

Bunun için de, gerçek adı Henryk Goldszmit olan Polonya Yahudi’si eğitimci ve pedagog Janusz Korczak’ın, himayesi altındaki 200 kadar çocuğu Nazilerden korumak için verdiği amansız mücadelenin gerçek hikâyesinin anlatıldığı filmin ayrıntılı incelemesine geçmeden önce filme ilişkin ilk tespitimizi, sonrasında da naçizane ilk önerimizi paylaşalım istiyoruz…

Bu bağlamda da işe; karşımızdakinin, aralarında Academy, Altın Aslan, Gümüş Aslan ve César gibi çok özel “Onur” ödüllerinin de bulunduğu 54 ödülün sahibi olan Polonya sinemasının övünç kaynaklarından Andrzej Wajda’nın, başta ünlü “Savaş Üçlemesi” olmak üzere oldukça üst seviyedeki sıra dışı filmlerinden biri olduğunu söyleyerek başlamak istiyoruz…

Evet, Wajda “Korczak” da, gerçekten de sıra dışı bir sinema deneyimi yaşatıyor izleyicisine ve muhtemelen yine siyah – beyaz olarak çekilmiş olan “Schindler's List” in (1993) yönetmen koltuğundaki Spielberg’e…

Filmde neler yok ki:

Umutsuz iki aşk hikâyesinden, yoksullarca artık ulaşılması mümkün olmayan dondurma, şarap ve şampanyalı günlere dair özlem dolu bir sohbete, lafını hiç esirgemeyen Dr. Korczak’ın zengin burjuvalara yönelik acımasız eleştirilerine kadar ne ararsanız var… Hele, aralarında Yahudilerin de bulunduğu Nazilerle işbirliği halindeki Polonyalıların insanlık dışı uygulamaları tam anlamıyla yüz kızartıcı bir trajedi…

İşte bütün bunları ve daha fazlasını Wajda, kendine özgü sade ama bir o kadar da entelektüel bir dille anlatmış… Zaten yeterli bütçelere sahip olamayan Wajda tarz ve seviyesindeki sinemacıların yapabilecekleri pek başka bir şey de yoktur…

Bu yüzden de, Wajda gibi nevi şahsına münhasır sinemacıların filmlerini izlerken mesajı ayrıntılarda gizli olan şeylere bayağı bir dikkat etmek gerekiyor… Yoksa film bittiğinde, olan biteni anlayamadığınız ve yutkunmaya başladığınız için filmin üstüne bir bardak soğuk su içmekle yetinmek zorunda kalabilirsiniz… Ki elbette olayı su içmeksizin atlatma hali, sinemayı 100 milyon dolarlık bütçelerle çekilen Marvel yapımları ile benzerlerinden ibaret sananlar için pek de kolay değil… Muhtemelen Wajda ile benzeri büyük sinema üstatları, onların yani Marvelzedelerin dünyalarında hiçbir zaman var olamayacaklar…

Yorumumuza ekleyeceğimiz son bilgi notu, filmin senaristi Agnieszka Holland’ın, yönetmeni olduğu “Europa Europa” (1990) filmi ile “En İyi Senaryo Yazımı” kategorisinde Academy ödülüne aday olduğu biçiminde olacak…

Belki, yine klasik bir laf olacak ama diğer yorumlarımızda da olduğu gibi yazılmayanları yazmaya, anlatılmayanları anlatmaya, söylenilmeyenleri söylemeye çalıştığımız bu satırlar filme ilişkin ilk tespitimiz olsun…

İlk önerimize gelince:

O hakkımızı da bu kez; Polonya sinemasının klasiklerine göz atmayı ve ardından arşivlemeyi planlayan genç sinemasever dostlara, “Andrzej Wajda, Krzysztof Kieślowski ve Agnieszka Holland gibi sinemacıların filmlerinin yorum ve puanlarını IMDB vs. gibi mecralarda araştırarak boşu boşuna zaman kaybetmek yerine, onların filmlerini bir an önce temin edip izlemeye başlamalısınız” diye seslenerek kullanmak istiyoruz…

Sonuç olarak, kendi değerlendirme sistemimiz içinde “İyi” kategorisine dâhil ederek puan olarak da 7 verdiğimiz bu arşivlik Wajda klasiği için önerimiz de, eğer halen izlemediyseniz “mutlaka bir şans da siz verin” şeklinde olacak…

Keyifli seyirler

Son bir not:
Andrzej Wajda’nın “Pokolenie / A Generation” (1955), “Kanal / Canal”(1957) ve “Popiól i diament / Ashes and Diamonds” (1958) isimli filmlerden oluşan “Savaş Üçlemesi” ile Agnieszka Holland’ın, “Europa Europa” (1990) filmini de inceleme programımıza dâhil ettiğimizi belirtmek isteriz…