Ateşli Sabır (2022)

23 Eylül 1973’te Şilili ozan Pablo Neruda hayatını kaybetti. Günümüzde, Neruda dünyanın en büyük şairlerinden biri olarak kabul ediliyor. Türk okuru olarak biz, Neruda’yı, Buğdayın Türküsü adlı, “Biz halkız, yeniden doğarız ölümlerde…” dizesiyle biten şiiriyle tanımış ve sevmiştik.

Neruda’nın, Yaşadığımı İtiraf Ediyorum adlı kitabında kaleme aldığı anılardan biri bana koşullar uygun olduğunda halkın nasıl etkin bir gücü sahip olduğunu düşündürtmüştü. Şöyle: Pablo Neruda Avrupa’da bir sürgün olarak yaşarken, 1952’de İtalya’ya geçer ama Şili Hükümeti’nin talebiyle oradan sınır dışı edilmek istenir. Polis gözetiminde tren yolculuğuyla İtalya’dan çıkarılacaktır. Roma İstasyonu’nda aktarma yapmak üzere trenden indiğinde aralarında sanatçılar, yazarlar, milletvekilleri bulunan büyük bir kitle tarafından karşılanır. Bağırıp çağırmalar, itişip kalkışmalar arasında çiçek buketleri başların üstünden uçmaya başlar. Halk onu polisin elinden alır. Bu coşkulu sevgi, destek karşısında, yarım saat içinde İtalya’da serbestçe kalmasına, izin çıkar.


“NEREDE OLURSA OLSUN ŞİİRLERİMİ OKURUM”

Neruda, halkının ozanıydı, halkı için ve halkın anlayacağı dilde yazdı ama aynı zamanda dünya çapında tanınıp sevilmeyi de başardı. Kendini şöyle tanıtıyor: “Taşralıyım, madenciyim. Kasabalarda, köylerde, şarkı evlerinde, nerede olursa olsun şiirlerimi okurum. Şiirlerimi Patagonya’da koyun kırpıcılarına bile okudum.”

Neruda, konsolos, şair ve sürgün olarak birçok ülkede bulunuyor. 1951 yılında Moskova’da Nâzım Hikmet’le görüştüğünde ona: “Sen hepimiz için türküler söyledin, kardeşim” diyor. İspanya İç Savaşında Cumhuriyetçilerin safında yer alıyor. Yürekteki İspanya şiirini barikatların arkasında boğuşmaların ortasında yazıyor. O günlerde aldığı kararı uygulayarak, 5 Temmuz 1945’te Şili Komünist Partisi’ne giriyor.

1970’de Allende’nin Şili Cumhurbaşkanı olduğu seçimde, Pablo Neruda da tüm ülkeyi dolaşarak Allende’nin kazanması için olağanüstü bir çaba harcıyor. Seçim öncesinde Neruda’nın partisinin de aralarında olduğu 6-7 parti bir halk cephesi kurmuşlar. Partisi önce Neruda’yı cumhurbaşkanlığı için aday göstermiş ama Allende’nin kazanma şansının daha yüksek olduğu görülerek onun adaylığı geri çekilmiştir.

“AMERİKAN EMPERYALİZMİ ONU YIKMAK İÇİN PUSUDADIR”

Kazanılan, dünyada ilk kez halkın oyuyla gerçekleşen, Şili’ye özgü bir devrimdir. Ama ne yazık ki ömrü uzun olmaz. Düşman yani Amerikan emperyalizmi, onu yıkmak için pusudadır ve gücünün doruğundadır. Pablo Neruda, 1971’de Paris Büyükelçiliğine atanır ve aynı yıl Nobel ödülü de ona verilir. Allende, Şili bakır madenlerini millîleştirir. Bu gelişmeden sonra Allende ile Amerikan şirketleri arasındaki savaş şiddetlenir. Neruda, Şili’ye döner. 11 Eylül 1973’te, Amerikancı Pinochet’in askerleri darbe yapar. Faşistlere karşı yiğitçe direnen Allende öldürülür. Neruda’nın evi basılır, kurşunlanır, kitapları yakılır. Zaten hasta olan Neruda ağırlaşır, 18 Eylülde hastaneye kaldırılır ve 23 Eylül 1973’te ölür. Benzerlerini bizim de yaşadığımız bir ikiyüzlülükle, onun bu acı ölümünde en büyük paya sahip olan Pinochet, ülkede üç gün yas ilan eder.


Büyük ozan Pablo Neruda’yı ve yiğit vatansever Allende’yi saygıyla anıyorum.

Pablo Neruda’nın Buğdayın Türküsü şiirinin tamamı şöyle:

“Halkım ben, parmakla sayılmayan

Sesimde pırıl pırıl bir güç var

Karanlıkta boy atmaya

Sessizliği aşmaya yarayan


Ölü, yiğit, gölge, buz, ne varsa,

Tohuma dururlar yeniden

Ve hâlâ halk toprağa gömülü

Tohuma durur bir yerde

Buğday nasıl filizini sürer de

Çıkarsa toprağın üstüne


Güzelim kırmızı elleriyle

Sessizliği burgu gibi deler de

Biz halkız, yeniden doğarız ölümlerde…”