12 Yıllık Esaret (2013) incelemesi

İki saatlik esaret

Kölelik, 1863 yılında Amerika’nın 16. başkanı Abraham Lincoln tarafından kaldırıldı. Kaldırıldı kaldırılmasına da; bu, kölelerin sorunlarının bir çırpıda kesildiği anlamına gelmedi. Çoğunluğu yoksul olan kölelerin, mal mülk sahibi olmayışları özgürlük yolunda karşılarına çıkan engellerden yalnızca biriydi. Toprak ağaları yahut köle sahiplerinin serbest bıraktığı insanlar, ekonomik olarak bağımsız olamamanın çaresizliğiyle anlamsız bir gidişatın içinde bulmaktaydılar kendilerini. Beyaz efendileri tarafından azad edilen siyahi köleler, varsa ailelerini de yanlarına alarak kuzeye gidiyorlardı. Kuzeydeki büyük endüstri merkezlerine gidebilen sadece genç ve güçlü olanlardı.


12 Yıllık Esaret (12 Years a Slave) filmine konu olan Solomon Northup’un hikâyesi ise, güneyden kuzeye değil de kuzeyden güneye doğru şekillenmiş. New York’ta özgür bir şekilde doğan, hâli vakti yerinde bir müzisyen olarak ailesiyle birlikte yaşamını sürdüren Northup, Washington DC’de bulunduğu sırada kaçırılarak güneye satılmış. 1841’den 1853 yılına kadar geçirdiği esaret hayatını da otobiyografik olarak kaleme almış. Bu eserin Londra doğumlu siyahi bir yönetmen tarafından filme çekilmesi için de tam 160 yıl geçmesi gerekmiş. Kölelik gerçeği, sinema perdesine yine bir edebiyat uyarlaması olarak çekilen Harriet Beecher Stowe’un yazmış olduğu Tom Amca’nın Kulübesi romanının filmi ile 1903 yılında geldi. Sonrasında da birçok kez sinema, bu hassas ve tarihsel meseleyi işledi. Sinemanın doğuşunun ilk yıllarında D. W. Griffith tarafından 1915 yılında çekilmiş olan Bir Ulusun Doğuşu (The Birth of a Nation), sinemayla ilgili ilgisiz herkesin bildiği Rûzgar Gibi Geçti (Gone with the Wind) ve Spartacus kölelik konusunu peliküle yansıtmış olan ilk yapıtlar. Spielberg’in 1997’de çektiği Amistad ve geçtiğimiz yıl sinemalarda gösterilen Lincoln, Lars Von Trier’in 2005 tarihli Manderlay’i ve Quentin Tarantino’nun 2012 yılında yeniden çevrim olarak karşımıza çıkardığı Django Unchained’i 2000’li yılların öne çıkan kölelik temalı filmleriydi.

Solomon Northup’un hikayesi Steve McQueen’in becerikli ellerinde hayat bulmadan önce 1984 yılında Amerikan Oyunevi televizyon dizisinin bir bölümünde Gordon Parks’ın yönetmenliğinde uyarlanmışsa da, McQueen’in filmine bir yeniden çevrim demek mümkün değil. Üçüncü defa uzun metraj bir filme imza atan Steve McQueen’in 23 kısa filmi de mevcut. Andy Warhol filmleri ile yeni dalga etkisini kısa filmlerinde görmek mümkün. Genellikle kendisi de oyuncu olarak oynadığı deneysel video işleriyle kendine has bir çizgi yakalamış olan McQueen, ilk çıkışını 2008 yılında çektiği Açlık (Hunger) filmi ile yapmıştı. Sonrasında 2011 yılında yönettiği Utanç (Shame) filmi de ilk filmi gibi vurucu ve sinema dünyasında sarsıcı bir etki yaratmıştı. Diğer filmlerine nazaran anaakım sinema kodlarına daha yakın duran bir film 12 Yıllık Esaret. Chiwetel Ejiofor ve -yönetmenin diğer filmlerinde başrol oynayan- Michael Fassbender gibi kalburüstü oyuncuların yanı sıra, Benedict Cumberbatch, Quvenzhané Wallis, Paul Dano, Paul Giamatti, Sarah Paulson ve hatta konuk oyuncu olarak Brad Pitt filmin ana oyuncu kadrosunu oluşturuyor. Akademi ödüllerinde yardımcı rolde en iyi kadın oyuncu rolüne aday gösterilen Lupita Nyong'o’dan özel olarak bahsetmek gerekiyor. İnsanı olduğu yere mıhlayabilecek bir oyunculukla filme katkı sağlamayı biliyor. Akademi, Chiewetel Ejiofor’u en iyi erkek ve Michael Fassbender’i en iyi yardımcı erkek oyuncu dallarında aday gösterirken, yönetmen Steve McQueen’i de en iyi yönetmen dalında aday göstermeyi ihmâl etmedi. Altın Küre Ödülleri’nde en iyi film ödülünü kucaklayan film, 143 adaylık ve toplam 103 ödülle sezonun başarı yapımlarından birisi. Sinema bestecilerini saymamız gerektiğinde istisnasız ilk başlarda yer alan Hans Zimmer’in müzikleriyle bezeli bir şölen. Öyle ki; sinema büyüsünün soluksuz tadılabileceği, üst bir kalite sunan, tarihsel gerçekliğiyle seyirciyi iki saatlik esaretine alan 2014’ün sayılı şölenlerinden birisi.