Elveda Lenin (2003) incelemesi

Film, 1989'da o zamanki adıyla Doğu Almanya'da geçiyor. Doğu Almanya'nın yaşamış olduğu sosyal ve politik değişimleri oldukça farklı bir dille izleyiciye aktarılmış. Oğlunun rejim karşıtı bir protesto gösterisi esnasında polis tarafından tutuklanışını gören ve bu nedenle kalp krizi geçiren komünist bir anne filmdeki ana kahramanımız. Bu annenin geçirdiği kalp krizi sonrası komaya girmesiyle eş zamanlı olarak yaşanan Berlin duvarının yıkılması ve Doğu Almanya ve Batı Almanya'nın birleşmesi ve en önemlisi Doğu Almanya'nın komünizm'den kapitalizme geçişini komadan uyanan annesine onu heyecanlandırıp tekrar bir kriz geçirmesini önlemek amacıyla tabir-i caizse çaktırmamaya çalışan iki kardeş de filmdeki diğer ana karakterlerimiz.

Film bence adeta bir soruya cevap vermek için yapılmış gibi:
''Annenizin düşüncelerine olan inancınız ve saygınız onun için aslında hiç olmayan bir dünya yaratacak kadar büyük mü?'





Tüm film boyunca özellikle erkek kardeş olan Alex'in annesinin birkaç ay kaldığı koma esnasında yaşanan bu büyük değişimi anlamamasını için gösterdiği gayreti ve söylediği ''dahiyane'' yalanları biraz gülerek biraz duygulanarak izledim. Yaşanan bu hızlı değişikliklerin, aşırı komünist olan annesini öldürmeye yeteceğini bildiği için Alex yapabileceği her şeyi yapıyor. Kimi zaman hastanede yatan annesine izlettirmek için Doğu Almanya'nın başarılarının veya komünistlerin gösterdiği başarıların anlatıldığı haber programlarını izletiyor. Tabii ki bu haber programını kendisi çekiyor ve arkadaşına sunduruyor. (Filmi izlemek isteyenler için spoiler olmaması için daha fazla örnek vermiyorum.)

Sosyolojik açıdan baktığımız zaman yaşanan değişimi bir kez daha tüm çıplaklığıyla görüyorsunuz. Adeta bir millet birkaç ayda farklı bir millet olmuştu, adeta bu milletin iki farklı kültürü vardı ve Berlin duvarının yıkılmasıyla Doğu Almanya halkı ikinci kültürüne direkt bir geçiş yapmıştı. Para biriminden her şeyine kadar değişen, kapitalizme hızla geçen bir ülke düşünün ve bu değişimi görmenin komünist bir insanda yaratacağı etkiyi düşünün. İzledikten sonra Alex'in gösterdiği gayreti düşünün. Tüm bunların filmde bize yansıtılış şeklini düşününce filmin yönetmeni Wolfgang Becker'e ve tüm oyunculara hayran kalmamak elde değil.

Filmin beni çok etkileyen bir özelliği ise tarafsız olmaması! İçinizden ''Nasıl yani? Bir filmin tarafsız olmasını beklemek daha doğru değil mi?'' dediğinizi duyar gibiyim. Taraflı olmasının benim için filmi daha cazip kılmasının nedeni, eğer tarafsız olsaydı yani tamamen insanın sömürülmesine dayanan kapitalist rejimi eleştirmese idi, böyle harika bir politik dram konusu basit bir şekilde harcanmış olurdu. Filme taraflı dedim ama filmde sadece yaşanan şeyler anlatılıyor. Yani neredeyse tamamen realist bir eser, bu film.

Politik açıdan baktığımız zaman, kapitalizmin çarklarının bir ülkeyi nasıl içine çektiğini açıkça görüyorsunuz filmde. Filmdeki turşu (Yanlış hatırlamıyorsam turşuydu.) örneği beni çok etkilemişti. Tamamen makineleşen Doğu Almanya'da annesi sevdiği için el yapımı turşu arayan Alex'in bu hali kapitalizme atılmış sert bir tokat, ağır bir eleştiriydi bana göre.